Jak unikać błędów inwestycyjnych?

Jak mogłem być takim idiotą! Tak zaczyna się książka dziennikarza finansowego Jasona Zweiga pt. Twój mózg, twoje pieniądze. To niezwykle odkrywcza pozycja, która pomaga zrozumieć, jak podejmujemy decyzje inwestycyjne i jak unikać błędów poznawczych. Jest szczególnie warta uwagi dla osób ciekawych neuroekonomii i psychologii finansów.

Iluzje, którym ulegamy

Książka przedstawia liczne eksperymenty naukowe, które ujawniają nasze błędy i słabości. Pokazuje, jak często podejmujemy decyzje oparte na emocjach, a nie na racjonalnej analizie. Okazuje się, że nasz mózg jest podatny na myślenie heurystyczne, które upraszcza rzeczywistość, ale jednocześnie prowadzi do błędnych przekonań.

Jednym z kluczowych odkryć jest to, że często ulegamy iluzjom, które sabotują nasze decyzje inwestycyjne. Przekonujemy się, że nasze wybory są bardziej trafne, niż w rzeczywistości, i nie dostrzegamy własnych błędów. To prowadzi do powtarzania tych samych schematów, a w konsekwencji do strat finansowych. Autor zwraca uwagę na to, że nawet doświadczeni inwestorzy nie są wolni od tego rodzaju złudzeń.

Zweig podkreśla również, że zbyt duża pewność siebie często skutkuje podejmowaniem nadmiernego ryzyka. Uważamy, że posiadamy więcej informacji niż inni inwestorzy, co sprawia, że ignorujemy ostrzeżenia i sygnały wskazujące na potencjalne zagrożenia. W rezultacie podejmujemy decyzje, które mogą prowadzić do strat.

Eksperyment z gołębiami

Naukowcy przeprowadzili eksperyment, w którym podawali gołębiom jedzenie w regularnych odstępach czasu. Ptaki zaczęły odprawiać swoiste rytuały – machać głową czy podskakiwać – sądząc, że to ich zachowanie powoduje pojawienie się pokarmu.

Zjawisko to jest doskonałym przykładem tzw. warunkowania przypadkowego – mechanizmu, w którym organizm zaczyna łączyć losowe wydarzenia z własnym zachowaniem. Eksperyment ten pokazuje, jak silnie jesteśmy skłonni do poszukiwania wzorców i przypisywania naszym działaniom sprawczości, nawet tam, gdzie jej nie ma.

Podobnie zachowują się ludzie w kasynie: potrząsają kostką dłużej, gdy chcą wyrzucić większą liczbę oczek, mimo że nie ma to wpływu na wynik. Co więcej, hazardziści często wierzą w istnienie „szczęśliwych” rytuałów, takich jak konkretna pozycja ciała, sposób rzutu czy nawet określone przedmioty, które rzekomo zwiększają ich szanse na wygraną.

Inwestorzy i iluzja sukcesu

Wielu inwestorów po kilku udanych transakcjach nabiera przekonania, że ich strategia jest niezawodna. W rzeczywistości jednak to często jedynie zbieg okoliczności. Badania pokazują, że rynek porusza się niezależnie od naszych decyzji, a prawdopodobieństwo sukcesu i straty pozostaje takie samo.

Iluzja kontroli

Jesteśmy skłonni wierzyć, że mamy większy wpływ na rzeczywistość, niż ma to miejsce w rzeczywistości. Przykładem jest inwestor, który sądzi, że dzięki swoim umiejętnościom jest w stanie przewidzieć ruchy rynkowe, podczas gdy faktycznie kierunek rynku jest wynikiem wielu niezależnych i losowych czynników.

Podobny efekt występuje w sporcie – wielu kibiców zakłada, że ich rytuały, jak noszenie „szczęśliwej koszulki”, wpływają na wynik meczu. To samo myślenie może prowadzić do błędnych decyzji finansowych.

Pułapka efektu potwierdzenia

Ludzie mają tendencję do poszukiwania informacji, które potwierdzają ich wcześniejsze przekonania i ignorowania tych, które im przeczą. Inwestorzy często śledzą wiadomości, które wspierają ich strategie, jednocześnie pomijając analizy sugerujące odmienne podejście. To prowadzi do błędnych decyzji i zwiększa ryzyko strat.

Strach przed stratą

Psychologowie udowodnili, że odczuwamy stratę znacznie mocniej niż zysk o tej samej wartości. To powoduje, że inwestorzy często trzymają nierentowne pozycje z nadzieją na ich odwrócenie, zamiast zaakceptować stratę i poszukać nowych okazji.

Efekt dobrej passy

Gdy inwestorzy doświadczają serii sukcesów, zaczynają wierzyć, że posiadają zdolność przewidywania rynku. To prowadzi do nadmiernej pewności siebie i ryzykownych decyzji. Wzrost poziomu dopaminy sprawia, że odnoszący sukcesy inwestorzy odczuwają euforię i tracą zdolność do chłodnej oceny sytuacji. Przekonanie o własnej nieomylności może skutkować zawieraniem coraz bardziej ryzykownych transakcji.

Kiedy jednak passa się odwraca, pojawia się panika i chaotyczne działania. Frustracja i strach przed utratą zysków powodują impulsywne decyzje, które często prowadzą do poważnych strat.

Co ciekawe, wygrana w inwestycjach wywołuje reakcje chemiczne w mózgu podobne do tych, które powodują substancje odurzające. Uzależnienie od sukcesu może sprawić, że inwestorzy podejmują coraz większe ryzyko w nadziei na powtórzenie wcześniejszych triumfów, co często kończy się bolesną lekcją.

Dlaczego warto przeczytać tę książkę?

Jason Zweig w swojej książce opisuje fascynujące badania psychologiczne i wyjaśnia, które części mózgu odpowiadają za konkretne emocje i decyzje. To lektura, do której warto wracać, aby na bieżąco weryfikować swoje podejście do inwestowania.